Waarom zijn in de natuur mannetjes mooier?

Soms zien mannetjes en vrouwtjes van één en dezelfde soort er opmerkelijk verschillend uit. In de sloot zwemmen wilde eenden, waarvan het mannetje fraai gekleurd is, maar het wijfje onopvallend bruin. Het mannelijke edelhert heeft een gewei, de hinde niet. Dat heet seksuele dimorfie (letterlijk: tweevormigheid). Het verschil heeft te maken met taakverdeling en gedrag.

In vrijwel het gehele dierenrijk zorgt het vrouwtje voor de jongen. Soms wordt ze daarbij geholpen door het mannetje, met name bij vogels. Door deze rol van het vrouwtje hangt de toekomst van het nageslacht sterk af van haar overleven. Ze moet moeilijk te vinden zijn voor een roofdier, vooral als ze lange tijd stil moet zitten om eieren uit te broeden. Het is dus begrijpelijk dat ze zogenoemde cryptische kleuren ontwikkelt, waardoor ze goed is gecamoufleerd en niet opvalt in haar omgeving, zelfs al staan we er bijna bovenop. Denk maar weer aan de wilde eend. Ook de fazant is een treffend voorbeeld. Broedzorg is dus een oorzaak van seksuele dimorfie. Er kunnen ook andere oorzaken zijn.

Over het algemeen voeren mannetjes een strijd om de gunsten van een vrouwtje. Deze strijd wordt door rituelen veelal in goede banen geleid. De mannetjes bieden tegen elkaar op met zang, imponeergedrag of kleurenpracht, zonder dat er bloed vloeit. De verliezer wordt meestal alleen verjaagd of druipt af. In tegenstelling tot de vrouwtjes is er bij de mannetjes van veel soorten dus een selectiedruk om zo opvallend mogelijk te zijn, in ieder geval in de tijd van de paarvorming. Dus ook dit gedrag kan leiden tot seksuele verschillen als bij de eerder genoemde wilde eend en fazant en in extreme mate tot de onvoorstelbare verenpracht van de mannelijke paradijsvogels in Nieuw-Guinea.

Toch komt seksuele dimorfie lang niet bij alle soorten voor. Bij veel (en mogelijk de meeste) dieren zijn mannetjes en vrouwtjes moeilijk uit elkaar te houden. Denk maar aan muizen en ratten, meeuwen, vlinders als de atalanta en kleine vos, talloze kevers en vliegen.