Inhoudsopgave
het eerste boek
In 1953 maakt Dick Bruna zijn eerste prentenboek 'de appel'. Het boek verschijnt in rechthoekig formaat. Op elke pagina staat een illustratie met twee regels tekst. Twee jaar later wordt het eerste boek over nijntje uitgegeven. Dat boek heet 'nijntje'. Hetzelfde jaar verschijnt ook 'nijntje in de dierentuin'. Pas in 1959 verschijnen de boeken voor het eerst in het bekende vierkante formaat (16 x 16 cm), met illustraties op de rechterpagina en vier regels tekst op de linkerpagina. Dick Bruna heeft besloten het formaat aan te passen aan de kleine handjes van zijn lezertjes en het boek heeft een stevige omslag, zodat het ook nog tegen een stootje kan. Als eerste wordt 'de appel' in de nieuwe versie uitgegeven. Later volgen ook nieuwe versies van 'nijntje' en 'nijntje in de dierentuin'. Dick Bruna maakt voor de vierkante versie van de boeken nieuwe tekeningen en nieuwe teksten. In het jaar 2001 verschijnt het honderdste boek van Dick Bruna 'het spook nijntje'. Hij heeft in totaal meer dan 120 boeken gemaakt! Het laatste nieuwe boek is in 2011 verschenen.
“Omdat Dick Bruna het interessanter vindt om jurkjes te tekenen dan broekjes, maakt hij van nijntje een meisje.”
van rechthoekig naar vierkant
Omdat de boeken sinds 1959 in vierkant formaat worden uitgegeven, zijn de eerste, rechthoekige boeken echte collectors items geworden! Als eerbetoon aan deze eerste zeven boeken (die niet meer opnieuw uitgegeven zullen worden), heeft de uitgeverij besloten om de telling van de vierkante boeken te beginnen bij nummer 8.
less is more
Dick Bruna's stijl is herkenbaar aan eenvoud en universele eerlijkheid. De eenvoud geeft ieder kind ruimte om zijn eigen fantasie in te vullen. Het werk van Dick Bruna kenmerkt zich door de zwarte contouren die met penseel getekend worden (en daardoor de 'hartslag' van de tekenaar tonen) en felle, levendige kleuren. Zijn trefzekere lijnen brengen warmte over, gecombineerd met subtiele tederheid.
“Ik geef ieder kind de ruimte om zijn eigen fantasie in te vullen.”
Aan het tekenen van tranen besteedt Dick Bruna heel veel aandacht. Ook daarvoor geldt de kracht van de eenvoud ('less is more'). Een enkele traan doet vaak meer dan een gezicht vol tranen. Kijk maar eens in de boekjes 'nijntje huilt' of 'lieve oma pluis'.
Dick Bruna wil net als zijn illustraties, ook de typografie zo simpel mogelijk houden. Daarom kiest hij altijd een schreefloze letter (dat betekent zonder krulletjes of haakjes) en gebruikt hij in de boeken nooit hoofdletters en zo min mogelijk leestekens.
kleuren
Dick Bruna gebruikt maar een beperkt aantal kleuren: rood, geel, blauw, groen en zwart. Soms gebruikt hij ook bruin en grijs en een enkele keer oranje. Maar paars zal je niet vinden in de boeken; dat is een kleur waar Dick helemaal niet van houdt!
De boeken worden gedrukt in speciale Dick Bruna kleuren. Dit zijn kleuren die speciaal voor Dick Bruna gemaakt zijn. Dick Bruna houdt bijvoorbeeld van warm rood en daarom heeft hij daar wat oranje doorheen gemixt. Het geel wil hij niet te koel, dus ook daar zit wat meer rood doorheen om het warmer te maken. Zijn kleuren zie je in geen enkel ander boek en daarom zijn ze ook zo herkenbaar!
boekomslagen
Vroeger maakte Dick Bruna boekomslagen voor de uitgeverij van zijn vader, A.W. Bruna & Zoon. Hij is vooral bekend van de Zwarte Beertjes-pocketserie, waarvoor hij ook het logo ontwierp en verschillende posters. Wanneer hij begint met het maken van prentenboeken, gaat hij op net zo'n grafische manier aan het werk als bij het maken van de boekomslagen. Hij brengt wat hij wil laten zien terug naar de essentie. Als hij een olifant wil tekenen, bijvoorbeeld, gaat hij eerst naar de dierentuin om er eentje na te tekenen zoals hij is. Hij tekent dan met potlood heel gedetailleerd de olifant na. Op zijn studio gaat hij dan steeds meer details weglaten, totdat hij precies dat over heeft wat nodig is om een olifant herkenbaar te laten zijn als olifant. Daardoor lijken zijn tekeningen wel pictogrammen.
speciaal voor kinderen
Als de boeken voor het eerst verschijnen vinden veel volwassenen het maar niets. Er staat nauwelijks tekst in, er zijn weinig plaatjes en ze vinden de illustraties maar kaal zonder details. Nu kunnen we ons zo'n reactie bijna niet meer voorstellen! Maar kinderen vinden het meteen prachtig. De kleuren die Dick Bruna gebruikt spreken de kinderen direct aan, ze herkennen alle vormen meteen omdat ze als een soort pictogram op de bladzijdes staan en juist omdat er weinig details op staan, is er heel veel ruimte voor hun eigen verbeelding en fantasie. Veel illustratoren hebben zich sindsdien laten inspireren door het werk van Dick Bruna en er zijn intussen al drie generaties opgegroeid met de boeken van Dick Bruna.
goedkeuring
Zijn vrouw Irene heeft atijd een bijzondere rol gehad bij het maken van de boeken. Zijn werkwijze is al die jaren hetzelfde geweest. Eerst werkt Dick Bruna in stilte aan een nieuw boek. Hij vertelt niemand waar hij mee bezig is. Als het boek klaar is, nodigt hij zijn vrouw uit op zijn studio en laat haar als eerste het boek zien. Zij geeft haar oordeel en pas als zij haar goedkeuring geeft, gaat het naar de uitgever om als boek gepubliceerd te worden. Als Irene veel kritiek heeft op een boek, stopt Dick Bruna het in een la. Soms bekijkt hij het boek later nog eens en verandert een aantal dingen zodat het alsnog uitgegeven kan worden. Maar het is ook voorgekomen dat het boek in de la blijft en nooit uitgegeven wordt.
heel veel boeken
Van zijn boeken zijn in de loop der jaren meer dan 85 miljoen boeken gedrukt. De boeken worden door kinderen over de hele wereld gelezen en zijn in meer dan 50 talen verschenen. In 2011 verschijnen de boeken voor het eerst in het Russisch (de 50e taal). Daarmee gaat een grote wens van Dick Bruna in vervulling.
nooit en profil
Dick Bruna laat de figuren in zijn boeken de lezer altijd recht aankijken, wat ze ook aan het doen zijn. Hij heeft wel eens geprobeerd om gezichten van opzij te tekenen maar vond dat heel gek om te doen. Heel af en toe zien we figuren in de boeken van de achterkant, maar nooit van opzij. Eigenlijk heeft hij alleen wel eens op een Zwarte Beertjes affiche een illustratie van opzij (en profil) gebruikt, maar dan wel met een oog dat je rechtstreeks aankijkt. Zijn streven - ook bij de boekomslagen - is om de lezer/kijker direct aan te kijken, om zo direct mogelijk te werken.
werkwijze
Dick Bruna begint altijd met het bedenken van een verhaal in zijn hoofd. Hij probeert dat in 12 of 13 tekeningen te vatten en gaat dan op papier aan de slag. Hij maakt soms honderden schetsen voordat hij de juiste 12 tekeningen heeft om het verhaal te vertellen. Die 12 tekeningen trekt hij een voor een over met een scherp potlood op dik papier. Daardoor komt er een gleufje in het dikke papier. Dan schildert hij met penseel en zwarte verf de lijnen. Vervolgens worden die lijnillustraties op film (een transparant vel) gezet. Pas daarna gaat hij aan de slag met het inkleuren van de illustraties. Dat doet hij door uit gekleurd papier de vormen te knippen en die achter het transparante vel te houden. Zo kan hij heel makkelijk kijken of hij nijntje een gele of een rode jurk aan wil doen bijvoorbeeld. Vroeger schilderde Dick Bruna de kleuren met plakaatverf op het dikke papier waar ook de zwarte lijnen op stonden. Als hij een kleur dan niet mooi vond, moest hij helemaal opnieuw beginnen! Nu is dat dus veel makkelijker. Als de kleuren helemaal goed zijn, plakt hij de gekleurde vormen achter de doorzichtige films met zwarte lijnen. Wanneer de beelden bijna af zijn, begint hij aan de tekst. Die typt hij netjes op zijn typmachine en dan is het boek is klaar om naar de drukker te sturen. Het ziet er dus allemaal wel simpel uit, maar je kunt je voorstellen dat Dick Bruna maanden bezig is met het maken van een boek!
tekst
De tekst in de boekjes bestaat altijd uit vier regels, waarvan het laatste woord van de tweede en vierde regel rijmen. Ook hebben de zinnen een prettige kadans bij het (voor)lezen. Dit alles maakt de teksten heel geschikt voor jonge kinderen: het is fijn om naar te luisteren en door de rijmwoorden kunnen ze de teksten snel onthouden. Sommige boeken hebben helemaal geen tekst; de beelden vertellen daar het verhaal.
inspiratie
Dick Bruna maakt boeken omdat hij ze zelf mooi vindt, hij wil gewoon mooie prenten maken, die op zichzelf grafische ontwerpen zijn. Dat kinderen over de hele wereld de boeken ook prachtig vinden, is dus toeval. Misschien komt het wel doordat hij zich altijd nog een kind van 4 voelt in de manier waarop hij naar de wereld kijkt. Inspiratie doet hij op als hij op de fiets naar zijn atelier fietst, als hij kinderen in de straat ziet spelen of als zijn kleinkinderen op bezoek zijn.
Vanaf het moment dat Dick Bruna opa wordt laat hij zich vaak inspireren door zijn kleinkinderen. Zo is 'nijntje in de tent' ontstaan toen hij zijn kleindochter in de tuin zag spelen met een geel tentje. Toen zijn kleinzoon voor spook speelde tijdens een logeerpartijtje, heeft hij dat gebruikt om het verhaal 'het spook nijntje' te maken.
avonturen in en om het huis
De verhalen in de boeken van Dick Bruna zijn altijd vriendelijk en eenvoudig, en nooit eng. Meestal gaat het om kleine avonturen in en om het huis. Soms wil hij iets meegeven aan kinderen, bijvoorbeeld over hoe ze moeten omgaan met moeilijke dingen, maar de verhalen lopen altijd goed af. Daarom heeft hij bijvoorbeeld 'nijntje huilt' (waarin nijn haar beertje kwijt is) en 'nijntje in het ziekenhuis' (waarin nijn een nachtje naar het ziekenhuis moet) gemaakt. En af en toe maakt hij boeken met onderwerpen die iedereen moelijk vindt om over te praten. Bijvoorbeeld 'lotje', over een meisje dat in een rolstoel zit, en 'lieve oma pluis', waarin de oma van nijntje doodgaat. Omdat de dood bij het leven hoort, vond Dick Bruna het belangrijk hier ook een boek over te maken. Hij doet dat op zo'n prachtige manier, dat kinderen maar ook volwassenen regelmatig troost vinden in dit boek. Het is dan ook niet voor niks dat hij daar een prijs voor gekregen heeft (Zilveren Griffel in 1997).