Animisme

Wie heeft animisme bedacht?

Animisme is het allereerste geloof ter wereld. Niemand heeft het uitgevonden. Het ontstond doordat wereldwijd mensen verklaringen zochten voor de dingen die gebeurden. Zij bedachten dat alles op aarde het werk was van bepaalde krachten. Die huisden deels in een voor de mens onzichtbare wereld, deels waren zij zichtbaar in de natuur en haar krachten. 

Contact

Omdat de mensen zelf ook controle wilden hebben over hun leven, bedachten zij rituelen om met de krachten die de gebeurtenissen op aarde bepaalden, in contact te komen. Ze geloofden dat ze met de rituelen die krachten vriendelijk stemden èn dat ze die krachten zo een ietsie-pietsie konden sturen en gebruiken voor eigen gewin. 

Wie is de god van het animisme?

Iedere animist eert natuurkrachten (zon, aarde, donder). Soms wordt zo’n natuurkracht voorgesteld als een god of geest: de dondergod of een watergeest. Animisten vereren ook andere (onzichtbare) krachten: zielen van overledenen (ziels-krachten) of krachten van een voorwerp (magische krachten).  Goden of geesten die wereldwijd worden vereerd kent het animisme niet. 

Wat is animisme?

Animisme is een religie, een geloof met veel verschillende gewoonten en gebruiken. In elk land, in elke streek en zelfs in elk dorp wordt de godsdienst op eigen wijze beleden. Wel geloven alle animisten dat alles ter wereld een bepaalde kracht heeft: mensen, dieren, de zon, de aarde, planten en ook levenloze dingen zoals rotsen, stenen en voorwerpen. 

Wat is er na de dood?

Animisten geloven dat alles uit een zichtbaar deel en een niet zichtbaar deel bestaat. Het lichaam is het zichtbare deel van een mens. Als dat deel sterft, blijft het niet zichtbare deel over (de ziel of geest) en beslist zelf wat te doen. In de buurt van het graf blijven, over de aarde reizen of naar het geestenrijk gaan, waar het zielsrust vindt.

Slaap
Animisten geloven ook dat de ziel af en toe het levende lichaam verlaat. Tijdens de slaap bijvoorbeeld. Amerikaanse indianen noemen de slaap ook wel schijndood en bij hun is het verboden om slapende mensen plotseling wakker te maken. De ziel heeft dan geen tijd terug te keren in het lichaam. 

Dag van de Doden
In Mexico vieren ze Día de Muertos (Dag van de Doden), een groot feest elk jaar op 1 en 2 november. De graven worden daarvoor extra schoongemaakt en versierd. Families maken thuis een altaar voor de overledenen. Mensen geloven namelijk dat de zielen van de doden die dagen terugkomen naar de aarde om te zien of ze niet vergeten zijn. Het is een eeuwenoude traditie van de indianenvolkeren zoals de Azteken. Zij vonden het heel gewoon om hun voorouders en de doden te vereren. Ze stelden bijvoorbeeld schedels tijdens rituelen tentoon, als symbool voor de dood en wedergeboorte. Toen de Spaanse christenen naar Mexico kwamen, namen ze een beetje van deze gewoonte over en verplaatsten ze het feest naar 'hun' katholieke moment van Allerheiligen en Allerzielen.

Wat is het walhalla?

Animisten geloven dat na de dood van het stoffelijke lichaam de ziel naar een onzichtbare, niet stoffelijke wereld gaat. Het stoffelijke lichaam ‘geeft de geest’ en het niet stoffelijke lichaam vindt ‘zielsrust’ of ‘zielenheil’ in een onzichtbare wereld: het walhalla of de Eeuwige Jachtvelden. Vanuit dit geestenrijk beïnvloeden goden, zielen en andere (magische) krachten het aardse leven. 

Waar komt het woord animisme vandaan?

In animisme zit het woord ‘anima’. Dat is Latijn voor ‘adem’ en 'geest’. De term animisme is bedacht door geleerden die onderzoek deden naar andere culturen en hun geloof. Animisme is eigenlijk een ouderwets woord. Een betere term voor animisme is eigenlijk ‘natuurreligie’ of ‘natuurgeloof’. 

Waar zijn animisten bang voor?

Van het ene op het andere moment kunnen gelovigen slachtoffer worden van kwade krachten. Animisten moeten dus precies weten wat ze wel en niet mogen doen. Gelovigen kunnen zichzelf wel beschermen tegen boze geesten, maar nooit helemaal.

Goed en kwaad
Priesters binnen het animisme kunnen hun magische krachten voor goede én slechte dingen gebruiken. Ze beschermen hun dorp, maar ze kunnen ook menselijke vijanden vervloeken en ziek maken. Meestal bieden ceremonies en rituelen wel bescherming tegen deze vervloekingen, maar volgens animisten is tegen de vloek van een heks niet zoveel te doen.

Waar wonen animisten?

Aanhangers van natuurreligies wonen over de hele wereld verspreid. In verschillende Zuid-Amerikaanse landen gelooft zo’n 25 procent van de bevolking in animisme. Indianen in Amerika hebben een natuurgeloof, net als de Aboriginals in Australië. In het Aziatische Indonesië noemen diverse volken op verschillende eilanden zichzelf animist en ook in Afrika wonen animisten.

Mengelmoes
Exacte cijfers over het aantal animisten op de wereld zijn er niet. Schattingen lopen uiteen van 176 miljoen tot 938 miljoen. Dat komt omdat animisme in sommige landen officieel niet bestaat, maar ook omdat het animisme in veel landen vermengd is geraakt met godsdiensten als het christendom of de islam.  

Rijtje landen
Landen waar aanzienlijke aantallen animisten wonen zijn Zambia, Zuid-Soedan, de Democratische Republiek Congo, Bangladesh, India, Nepal, Gabon, de republiek Guinee Bissau, Indonesië, Japan, Laos, Myanmar (Birma), Papoea-Nieuw-Guinea, Peru, De Filipijnen, Canada, Rusland, Zweden, Thailand, Oost-Timor, de Verenigde Staten en Mexico.

Europa
Voordat de christelijke kerk Europa veroverde, leefden hier verschillende natuurvolkeren. Ze kenden allerlei heiligdommen zoals bomen, menhirs en steencirkels. De enige officiële godsdienst die is overgebleven is het ásatrú, een natuurgodsdienst die sinds 1972 in Scandinavische landen is erkend. De Edda is hun heilige boek.