Een eiland: dé plek voor aparte soorten

Madelon Rietveld, 13 september 2017

Madagaskar en de Galapagoseilanden; prachtige eilanden waar unieke planten en dieren leven. Van de reizigersboom en lemuren op Madagaskar tot blauwvoetgenten en zeeleguanen op de Galapagoseilanden. Alle planten en dieren zijn volledig aangepast aan het leven op deze eilanden.

Onderdeel van:

Onderzoek naar eilanden

Alexandra van der Geer, onderzoekster van eilandevolutie bij Naturalis, legt uit waarom er zoveel unieke soorten op Madagaskar en de Galapagoseilanden te vinden zijn: “Het leven op deze eilanden is heel anders dan dat op het nabijgelegen vasteland. Al deze bijzondere dieren ontstonden doordat de eilanden miljoenen jaren van het vasteland gescheiden zijn. Er waren maar weinig dieren die de eilanden wisten te bereiken. De soorten die hier wel in slaagden pasten zich vervolgens in de loop van de tijd aan de nieuwe omgeving aan.”

Op reis

Er leven veel verschillende dieren op de Galapagoseilanden en Madagaskar. Hoe zijn deze dieren daar terechtgekomen? Alexandra onderzoekt vooral uitgestorven dieren. “Stel je voor: reuze lemuren op Madagaskar, zo groot als een gorilla! Er leefden zelfs nijlpaarden. Zij zijn het grootste raadsel. Hoe kwamen zij op Madagaskar terecht? De voorouders van alle andere zoogdieren van Madagaskar waren klein en bereikten op ontwortelde bomen en stukken losgeslagen mangrovebos het eiland. Nijlpaarden zijn echter veel te groot om op zo’n plantenmassa mee te liften en goede zwemmers zijn het niet. Daarom denken sommige onderzoekers dat er een landbrug was toen de nijlpaarden twee miljoen jaar geleden op de eilanden aankwamen. Andere onderzoekers, waaronder ikzelf, denken dat ze toch naar Madagaskar zijn gezwommen doordat ze in zout water veel beter dreven dan in zoet water. Er is namelijk geen enkele aanwijzing voor een landbrug. Bovendien zou je dan veel meer Afrikaanse dieren op het eiland verwachten. Ik denk dat nijlpaarden zwemmend Madagaskar bereikten.”

Uitgestorven nijlpaard van Madagaskar met een schedel van een modern nijlpaard

Osborn | Wikimedia Commons | Licentie: CC BY-NC-SA 4.0

Hoe denk jij dat nijlpaarden vanuit Afrika het eiland bereikten? Hoe zijn andere dieren op Madagaskar terechtgekomen?

Thinkstock | Licentie: CC BY-NC-SA 4.0

Madagaskar

Op zo’n 400 kilometer ten oosten van Afrika ligt Madagaskar. Met het vliegtuig ben je tussen de 1,5 en 2 uur onderweg vanaf het vasteland. Het eiland is al 88 miljoen jaar niet meer verbonden met het vasteland. Alexandra vertelt over de verschillende dieren op Madagaskar: “Op Madagaskar leven veel zoogdieren zoals lemuren, fretkatten en muizen. Lemuren zijn een mooi voorbeeld van dieren die zich hebben gespecialiseerd in het eten van allerlei soorten voedsel. Van de bladetende indri tot de bamboescheut-etende halfmaki en het insectenetende vingerdier. Allemaal ontwikkelden ze een andere voedselvoorkeur met bijpassende lichaamskenmerken. Daarnaast zijn er allerlei vogels, gekko’s, kameleons en insecten waaronder de sissende kakkerlak. Unieke soorten die nergens anders ter wereld voorkomen.”

De Galapagoseilanden

De Galapagos archipel, een eilandengroep op ongeveer 1000 kilometer ten westen van Zuid-Amerika, is veel jonger dan Madagaskar. De eilanden ontstonden zo’n 20 miljoen jaar geleden in de oceaan. In tegenstelling tot Madagaskar, een stuk land dat miljoenen jaren geleden ontstond toen het oercontinent Gondwana in stukken brak, zijn de Galapagoseilanden vulkanisch. Deze eilanden zijn in de oceaan ontstaan doordat op die plek continu lava omhoog komt. Dit heeft zich opgestapeld en zo de Galapagoseilanden gevormd. Naast de oorsprong verschillen ook de planten en dieren die er leven enorm van elkaar. “Zo leven op de Galapagoseilanden naast ongewervelde dieren bijna alleen vogels en reptielen.” vertelt Alexandra. “Beroemde voorbeelden zijn de darwinvinken, de reuzenschildpadden en de zeeleguanen. Iedere darwinvink is aan zijn leefomgeving aangepast en eet een specifiek soort voedsel. Zo eet de cactusvink met zijn spitse snavel zaden en bloemen, de grote grondvink heeft een massieve snavel waarmee hij harde zaden kraakt en de spechtvink gebruikt weer doorns om insecten uit dood hout te peuteren.”

Vulkaan La Cumbe op Fernandina

Wikimedia Commons | Licentie: CC BY-NC-SA 4.0

Raadsels in de wetenschap

Doordat soorten op een eiland vaak miljoenen jaren afgezonderd zijn van het vasteland, ontstaan er door evolutie unieke planten en dieren die nergens anders voorkomen. Zij hebben zich op allerlei manieren aangepast aan hun leefomgeving en weten zo te overleven. Hoe sommige soorten op een eiland terecht zijn gekomen is nog een raadsel. Maar misschien weet Alexandra over een paar jaar meer!