Kun je aardbevingen voorspellen?

Rogier Overkamp, 2 november 2021

Wist je dat je in Naturalis een aardbeving mee kunt maken? Geen echte natuurlijk, maar in onze Japanse tempel in zaal Aarde ervaar je wat er gebeurt als de grond flink begint te schudden. Aardbevingen komen dagelijks over de hele wereld voor, zelfs in Nederland. In Groningen bijvoorbeeld, maar dat zijn gelukkig geen hele zware. Op andere plekken in de wereld verwoesten aardbevingen soms complete steden. Door onderzoek naar de krachten in de aarde weten we inmiddels precies hoe deze natuurverschijnselen ontstaan, maar kunnen we ze ook voorspellen?

Onderdeel van:

Een aardgasinstallatie in Groningen. Door het oppompen van gas kunnen lichte aardbevingen ontstaan.
Een aardgasinstallatie in Groningen. Door het oppompen van gas kunnen lichte aardbevingen ontstaan.
CreativeNature_nl | Licentie: RF Getty Images

Schuivende platen

Niet overal komen aardbevingen voor. Kijk maar naar het wereldkaartje hiernaast. Ze vinden plaats op plekken waar aardplaten tegen of langs elkaar schuiven. Dat gaat niet geleidelijk, maar met schokken. In dit artikel lees je meer over bewegende aardplaten. In de provincie Groningen trilt de aarde om een andere reden: er is veel aardgas uit de bodem gehaald. Deze is daardoor onstabiel geworden. Met het winnen van aardgas in Groningen wordt nu gestopt, maar volgens wetenschappers is de aarde hier voorlopig nog niet uitgebeefd.

Een kaart van de wereld met rode puntjes erop die aangeven waar alle zware aardbevingen hebben plaatsgevonden van 1900 tot 2017
Wikimedia Commons | Licentie: CC BY-NC-ND 4.0
Alle zware aardbevingen van 1900 tot 2017. Hoe groter en donkerder de cirkel, hoe zwaarder de beving.

Waarom vinden er in Nederland geen zware aardbevingen plaats?

Een ingestort gebouw in l’Aquila, Italië, na de aardbeving van april 2009
juripozzi | Licentie: RF Getty Images
Een ingestort gebouw in l’Aquila, Italië, na de aardbeving van april 2009

Een angstige nacht

Italië is zo’n plek waar aardplaten botsen. Op 5 april 2009 ging Giampaolo Giuliani, een laborant uit het Italiaanse stadje l’Aquila, naar bed met al zijn kleren aan. Hij liet ook de ramen wijd open, zodat hij snel naar buiten kon vluchten. Zijn instrumenten hadden die dag veel radongas gemeten. Volgens Giampaolo ontsnapt dit gas uit de grond kort voordat die gaat beven. Weinig mensen geloofden hem, maar die nacht werd l’Aquila inderdaad getroffen door een zware aardbeving waarbij meer dan 300 mensen stierven! Giampaolo was op tijd buiten, en gelukkig bleek zijn huis stevig genoeg.

Een geweldige ontdekking?

Had Giampaolo een geweldige ontdekking gedaan waarmee we aardbevingen kunnen voorspellen, en zo vele levens kunnen redden? Of was het toeval? Wetenschappers hebben veel onderzoek gedaan naar radongas en aardbevingen. Er is inderdaad wel eens radon ontsnapt uit de bodem, voordat die begon te trillen. Maar bij veel andere aardbevingen werd geen extra radon gemeten. Het is ook vaak gemeten terwijl de aarde rustig bleef. Kortom: er is geen verband tussen radon en aardbevingen. Net zoals er geen bewijs is gevonden dat lichte voorschokken, het ontstaan van wolken, vreemd gedrag van huisdieren, of wat dan ook, een aardbeving aankondigen.

California earthquake: ‘I think we need to get under the desk’ I BBC News I | Licentie: Alle rechten voorbehouden

In dit filmpje zie je wat er kan gebeuren tijdens een aardbeving. Dit was in 2019 in Californië, Verenigde Staten.

Elke dag aardbevingen

Iemand die een plek aanwijst en beweert dat er de volgende dag een aardbeving zal gebeuren, zit er dus bijna altijd naast. Toch zijn er wél voorspellingen te doen over aardbevingen. Bijvoorbeeld: de kans dat er morgen ergens een aardbeving plaatsvindt, is 100%. Ja hoor, zeker weten! Elke dag vinden er namelijk duizenden aardbevingen plaats op de wereld. De meeste zijn gelukkig zo licht dat ze alleen met seismografen, speciale apparatuur, te meten zijn. Dat er precies in l’Aquila een zware aardbeving plaatsvond, is ook niet heel verrassend: al vier keer eerder legde natuurgeweld hier de stad in puin. Maar wanneer de volgende ramp op stapel staat, weet helaas niemand.

Heilige graal

Wetenschappers zoeken al tientallen jaren naar een betrouwbare methode om aardbevingen te kunnen voorspellen. Maar of die ooit nog gevonden wordt… “Een aardbeving voorspellen is de heilige graal van de geofysica”, zegt Naturalis-geoloog Leo Kriegsman. “We kunnen nu soms aangeven wanneer de kans op een aardbeving groter wordt, maar het blijft onzeker." Daarom vinden veel wetenschappers dat we als samenleving onze energie het beste kunnen steken in het verkleinen van de kans dat mensen sterven, áls er een aardbeving plaatsvindt. Bijvoorbeeld door aardbevingsbestendige huizen te bouwen op plekken waar aardplaten botsen. Kan de Japanse tempel in Naturalis een aardbeving doorstaan? Je kunt het zelf komen ontdekken in het museum!

Ook interessant