Paddenstoelen: eten zonder mond en samenwerken met planten

Sanne van Gammeren, 13 februari 2018

Als je aan de natuur denkt, dan denk je al gauw aan planten en dieren. Maar tussen de bomen, onder het bladerdek en in donkere hoekjes groeien ook andere wezens: paddenstoelen. Over deze mysterieuze wezens is nog maar weinig bekend. Weet jij bijvoorbeeld hoe ze eten en groeien? Ook onderzoekers staan soms voor een raadsel.

Onderdeel van:

Miljoenen paddenstoelen

In een natte herfst, maar ook zomer of lente, groeien paddenstoelen makkelijk en snel. Een kleine paddenstoel groeit door vocht op te nemen. Men zegt wel: 'ze schieten als paddenstoelen uit de grond'. Als je gaat zoeken, kun je een hoop paddenstoelen vinden. Zo zijn er volgens experts wel vijf miljoen soorten! Toch zijn er pas 130 duizend met een naam. De rest is nog onbekend. Gek hè, als je bedenkt dat er nu zo’n 5 duizend zoogdieren bekend zijn...

Waarom zijn nog niet alle paddenstoelen ontdekt?

Krioelen door je eten

Boven de grond staat alleen de paddenstoel, onder de grond bevindt zich het draadvormig lichaam: de zwamvlok. De zwamvlok gebruikt deze draden om te eten. Een zwamvlok heeft geen mond, maag of darmen. De vertering gebeurt niet in, maar buiten de de zwamvlok. In ons speeksel en maagsap zitten enzymen. Dat zijn stofjes die ons voedsel in stukjes knippen (afbreken) om ze in het lichaam om te nemen. De zwamvlok heeft deze enzymen ook. De draden groeien tussen het voedsel zoals dode bladeren en verspreiden de enzymen daarin. De draden nemen het afgebroken voedsel vervolgens op. Stel je voor dat jij op je eten moet spugen en er vervolgens met je vingers doorheen moet om het op te eten, jakkes!

Opgeruimd staat netjes!

Als paddenstoelen er niet zouden zijn, dan was er geen natuur. Paddenstoelen verteren als een van de weinige wezens dood plantenmateriaal. Als ze er dus niet waren, dan zouden bladeren en dode bomen altijd blijven liggen en niet opgenomen worden in de kringloop van de natuur. Experts houden paddenstoelen uit elkaar door te kijken naar de manier waarop ze eten. Er zijn nu drie groepen paddenstoelen bekend: paddenstoelen die dode planten en bomen eten, paddenstoelen die van levende bomen eten en paddenstoelen die samenwerken met planten.

Naturalis | Licentie: CC BY-NC-SA 4.0

Smakelijke melkzwam, een voorbeeld van een samenwerkende paddenstoel

Samenwerkende paddenstoelen

Naturalis’ onderzoekster Jorinde Nuytinck kijkt naar paddenstoelen die samenwerken met planten. De draden van de zwamvlok zijn heel fijn; ze dringen gemakkelijk door de grond en zelfs binnen bij de wortel van een plant. Door deze verbinding wisselen plant en zwamvlok stoffen uit. De plant geeft suiker aan de paddenstoel in ruil voor water en mineralen. In Nederland komen meer dan duizend van deze paddenstoelen voor! Er is nog veel meer te ontdekken. Jorinde onderzoekt hoe paddenstoelen te herkennen en hoe ze leven. Ze kijkt daarvoor naar hun genen, uiterlijk en waar ze groeien.

Naturalis I | Licentie: CC BY-NC-SA 4.0

Puntmutswasplaat, een voorbeeld van een graslandpaddenstoel

Mysterie in Nederland

Op dit ogenblik kijkt Jorinde ook naar graslandpaddenstoelen in Nederland. Het zijn de mooiste paddenstoelen, kijk maar eens naar de wasplaten, knotszwammen en aardtongen. Deze paddenstoelen hebben ook een geheim: we weten niet hoe ze eten. Ze eten niet op een van de drie manieren zoals andere paddenstoelen eten. “Het enige dat we wel weten”, zegt Jorinde met een glimlach, “is dat ze in grassen zitten. Maar wat ze daar doen, dat weten we niet”. Wie had dat gedacht, een mysterie in Nederland!

Wat zou je moeten doen om dit mysterie op te lossen?