Grote zee-eend
Velvet Scoter, Melanitta fusca - Eenden (Anatidae)
Verblijft buiten het broedseizoen op open zee; wordt toch vaker in het binnenland gezien dan de veel talrijkere zwarte zee-eend. Makkelijk te herkennen aan de witte achtervleugel, die ook op grote afstand goed te zien is. Het mannetje van de grote zee-eend is gitzwart met een zijdeglans. Onder het oog zit een subtiel wit vlekje en hij heeft een deels gele snavel. Ze zijn vaak te zien in de buurt van de veel talrijkere zwarte zee-eenden.
Snel naar informatie over:
Herkenning
Mannetjes zijn zwart met een witte vlek onder het oog. Vrouwelijke vogels zijn donkerbruin met twee lichtere vlekken onder het oog. Juveniele vogels lijken veel op vrouwelijke vogels maar hebben een lichte buik en vaak duidelijkere lichte vlekken onder het oog. In alle kleden heeft de grote zee-eend witte armpennen die goed te zien zijn in vlucht. Adult vrouwtje donkerbruin, met variabele lichte vlekken op de kop. Duikt zonder sprong.
Geluid
Man baltst met hoge zachte fluittonen.
51-58 cm, spanwijdte 86-99 cm
Cursus Vogels in Nederland
Leefwijze
Broeden
Broedt tussen mei en augustus één legsel uit van 7 tot 9 eieren. Broedt in paartjes of losse groepen, soms in de buurt van meeuwen- of sternkolonies in verband met het opmerken en verjagen van vijanden. Veel nesten gaan verloren. Alleen het vrouwtje broedt de eieren uit.
Leefgebied
De meeste grote zee-eenden overwinteren op zee, vooral aan ondiepe kusten en in baaien met veel schelpdieren (mossels). De grote zee-eend broedt langs beboste kusten, bij kleine zoetwatermeren, in de bergen en op de toendra. In het bijzonder waar rotsachtige eilandjes beschikbaar zijn met kruidenrijke begroeiing en lage boompjes.
Voedsel
Het dieet van de grote zee-eend bestaat overwegend uit schelpdieren als kokkel en mossel, waarnaar hij wel 30 tot 40 meter kan duiken. Daarnaast staan ook kreeftachtigen, wormen, kleine vis en insecten(larven) op het menu. Op de broedgronden wordt ook plantaardig materiaal gegeten.
Vogeltrek
De grote zee-eend trekt over grote afstanden. De meeste trek over zee vindt plaats in april-mei en oktober-december. In mei komen deze eenden in paartjes aan op de noordelijke broedgronden in Scandinavië en Rusland. Buiten het broedseizoen om verblijft de soort in groepen op zee, langs de kust van Noord-Europa tot aan Spanje.
Verspreiding en aantal
doortrekker en wintergast in klein aantal
Sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw nemen de aantallen van deze soort af.
Aantallen in Nederland
| Aantal broedparen | Geen broedvogel |
| Geschat maximum aantal overwinteraars | 200-800 (in 2013-2015) |
| Doortrekkers | 500-2000 (in 2008-2012) |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Waarnemingen
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Kijktip
In groepen waar te nemen langs de kust. In Nederland onder meer ten noorden van de Waddenzee en in de Voordelta.
In Europa
De soort broedt in Scandinavië en Rusland. Overwinteringsgebieden liggen langs de kust van West-Europa en op de Baltische zee. Deze populatie is gelijk ook het overgrote deel van de wereldpopulatie grote zee-eenden.
Meer informatie
Bescherming
De soort is gevoelig voor verstoring door waterrecreanten en langdurige watervervuiling door olie. Daarnaast komt de soort in gevaar door overbevissing en de exploitatie van zowel de schelpenbanken binnen diens foerageergebieden, als de natuurlijke bronnen op de broedgronden. Ook bestaat het gevaar dat de zee-eend in visnetten terecht komt bij het duiken naar voedsel.
Wat wij doen
Vogelbescherming maakt zich sterk voor bescherming van delen van de Noordzee als natuurreservaat. Daarnaast komen we in het geweer tegen overbevissing. In de Waddenzee leidde dat op het gebied van kokkel- en mosselvisserij tot resultaat. Samen met overheden en de visserijsector wordt gewerkt aan duurzame visserij.
Wat kun jij doen
Overheden en visserijsector hebben belangrijke kaarten in handen voor soorten zoals de grote zee-eend. Gaan ze door op het pad van de overbevissing, dan kan de achteruitgang snel doorzetten als de soort zich niet weet aan te passen.
Meer weten?
- Sovon Vogelonderzoek Nederland
- Vogelbescherming zet zich in voor duin en kust
- Programma naar een Rijke Waddenzee
Downloads
- Vogels+ Uitgave 2015 04 Grote Zee-eend (pdf, 105 Kb)
Eropuit met MijnVogelvinder.nl
Wet- en regelgeving
De grote zee-eend is een beschermde inheemse vogelsoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn grote zee-eenden beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de grote zee-eend wordt in Nederland geregeld door de Omgevingswet.
Algemene regels
De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:
- vogels opzettelijk te doden of vangen;
- nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
- eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
- vogels opzettelijk te storen;
- vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.
Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.
De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:
- de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
- de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
- de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
- het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).
Bijzondere regels
Er zijn geen natuurgebieden voor deze soort aangewezen, omdat de soort slechts in beperkte mate als wintergast in Nederland voorkomt.
Meer weten?
- Juridische bescherming van vogels
- Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
- Informatiepunt Leefomgeving
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal