Voodoo

Wie doet aan voodoo?

Voodoo-aanhangers geloven dat één God de wereld heeft geschapen en dat er een heleboel goden, godinnen, geesten van voorouders en andere onzichtbare krachten bestaan. De geesten van goden kunnen in mensenlichamen wonen. 

Wie is de voodoo God?

Er is geen heilig voodoo-boek waarin staat wat gelovigen moeten doen. Of wat verboden is. Aanhangers kennen de gewoonten en gebruiken omdat ze die van hun ouders leerden en die weer van hun ouders. Er zijn wel boeken over voodoo. Daarin staat hoe het geestenrijk met alle goden en godinnen in elkaar zit en wat de taken van de voodoo-priesters en priesteressen zijn. 

Kerkhoofd
Het voodoo-geloof kent geen officiële stichter, leider of kerkhoofd. Wel is er een verschil tussen belangrijke mensen, zoals priesters die de boodschappen van de goden uitleggen, de gelovige die door een geest in trance -een soort droomtoestand- is gebracht en ‘gewone’ gelovigen. 

Voodoo-aanhangers geloven in het bestaan van één  God, een soort oppergod. Die God is zó groot en machtig dat stervelingen er niet mee kunnen praten. Deze God wordt nooit afgebeeld en heeft verschillende namen. De meest voorkomende zijn: Mawu en Bondye. Bondye komt van het Franse ‘Bon Dieu’. Letterlijk betekent dat ‘goede God’. 

Boodschappers
Naast de oppergod zijn er nog een stuk of tien goden en godinnen. Op Haïti, een eiland in het Caribische gebied waar veel voodoo-gelovigen wonen, geloven ze dat deze goden en godinnen de kinderen zijn van de oppergod. De geesten van deze goden kunnen in het lichaam van gelovigen zitten. Als die gelovigen in trance zijn, geven ze de boodschappen van goden door aan de mensen.

Verhalen
Over elke god en godin zijn verhalen waarin wordt uitgelegd met welk deel van het leven of de natuur die god of godin te maken heeft. De één heerst over de lucht, de ander over de zee. De ene god beschermt gelovigen tegen ziektes, de ander zorgt ervoor dat ze kinderen krijgen. Elke god heeft zijn eigen symbolen en kleuren.

Fetish
Voodoo-aanhangers geloven ook dat er in voorwerpen goddelijke krachten zitten. Zo’n voorwerp wordt ‘fetish’ genoemd. Een voorbeeld hiervan zijn de poppetjes waarmee overleden tweelinghelften worden geëerd. 

Eren
De nog levende tweelingzus of –broer zorgt heel goed voor de fetish. Het poppetje krijgt eten, wordt gewassen en mooi aangekleed. Dit is om de geesten te tonen dat de overledene niet wordt vergeten. Als de nabestaanden goed voor het poppetje zorgen, beschermt de geest van de overledene de levenden. Als ze geen aandacht geven, kan de geest van overleden voorouder gevaarlijk worden.

Wat

Wat is voodoo?

Voodoo is een religie, een geloof met veel verschillende gewoonten en gebruiken. In elk land, in elke streek, zelfs in elk dorp is voodoo anders. Wel gelooft elke voodoo-aanhanger in een oppergod die de wereld heeft gemaakt en dat er nog een heleboel andere goden en godinnen bestaan. 

Trance
Die goden en godinnen kunnen in het lichaam van gelovigen wonen. Ze openbaren zich tijdens rituelen waarbij gelovigen in een soort droomtoestand -trance- raken. In trance geeft de gelovige boodschappen van goden door. Voodoo-aanhangers geloven ook dat er geesten schuilen in de natuur, in dieren en in dingen. En dat de geesten van voorouders naar de aarde kunnen komen. 

Geesten
Geesten wonen overal: in de lucht, in het water, in het hout en in vuur. Ze huizen in bergen, rivieren of bomen. Maar ook in dingen die door mensen zijn gemaakt, zoals poppen, kruisen of rituele voorwerpen. Er zijn honderden geesten. 

Offers
Volgens voodoo-gelovigen bestaat toeval niet. De geesten van de goden en godinnen zorgen overal voor: geluk, maar ook ongeluk. Geboorte en dood. Goden hebben een goede en een slechte kant. Met de goede kant beschermen ze de mensen. Met de kwade kunnen ze bijvoorbeeld natuurrampen veroorzaken. Om beide kanten in evenwicht te houden, moeten er offers aan de goden worden gebracht.  

Wat is er eng aan voodoo?

Veel mensen vinden voodoo gevaarlijk, iets slechts. Zij denken dat voodoo-priesters mensen ziek of ongelukkig maken. Ze geloven dat mensen die aan voodoo doen, poppen maken met daarin de nagels of haren van iemand die ze kwaad willen doen. Als er dan spelden in die poppen worden gestoken, zou het slachtoffer vreselijke pijn krijgen. 

Kiezen
Deze slechte kant is een onderdeel van voodoo. Goden hebben een goede én een slechte kant, dus kunnen gelovigen ook hulp vragen aan de slechte kant van een god. Er zijn priesters en priesteressen die ze daarbij willen helpen. Maar er zijn ook mensen die niets te maken willen hebben met deze slechte kant van voodoo.

Goed en kwaad
Op het eiland Haïti maken ze een verschil tussen Rada-geesten en Petwo-geesten. Rada is goed en Petwo staat voor slecht. Hier geloven ze dat Petwo-geesten niet zomaar kwade dingen doen; alleen als ze niet genoeg aandacht krijgen. Er zijn voodoo-priesters en priesteressen die alleen slechte geesten aanbidden. Dan heet het ook wel zwarte magie.

Genezing
Eén van de belangrijkste taken van de meeste voodoo-priesters en priesteressen is het beter maken van zieke mensen. Ze roepen de hulp in van goden en godinnen. Ze vragen bijvoorbeeld hoe ze bepaalde kruidenmengsels moeten maken. Of welk dier ze moeten offeren, zodat de zieke zal genezen. Voodoo-priesters gebruiken soms ook ‘gewone’ Westerse medicijnen. 

Kruiden
Voodoo-priesters en priesteressen kunnen niet alleen de boodschappen van goden en godinnen verklaren. Ze kunnen ook bepaalde ziekten genezen. Daar gebruiken ze meestal kruiden voor. Maar ze kunnen alleen kwalen wegnemen die zijn veroorzaakt door geesten, zoals een gebroken hart of nachtmerries. Vaak kunnen priesters en priesteressen ook de toekomst voorspellen.

Wat is een manbo en oungan?

Er zijn verschillende namen voor voodoo-priesters of priesteressen, maar op Haiti wordt een priesteres manbo en de priester oungan of houngan genoemd. Niemand kan zelf kiezen om priester of priesteres te worden. In Benin, een land in West-Afrika, vragen de gelovigen aan een orakel of ze priester of priesteres mogen worden en welke god ze dan moeten dienen. 

Voorbestemd
Sommige mensen zijn voorbestemd om priester of priesteres te worden. Bijvoorbeeld tweelingen. Of kinderen die geboren worden in een familie met alleen maar voodoo-priesters en priesteressen. Degene die is uitgekozen, moet een opleiding volgen en allerlei inwijdingsrituelen doorstaan. Dat gebeurt meestal op een afgelegen en geheime plek, zoals een klooster. 

Tweelingen
Veel voodoo-aanhangers geloven dat tweelingen bijzondere krachten hebben. In Benin brengen tweelingen geluk. Ze hebben een aparte positie in de samenleving. Vaak worden ze zelf voodoo-priester. Tweelingen zijn zo speciaal omdat ze symbool staan voor alles wat twee kanten heeft: het menselijke en het goddelijke, het sterfelijke en het onsterfelijke, de zichtbare wereld en het geestenrijk. 

Inwijding
Elke priester of priesteres dient één god of godin. Vaak krijgen ze tijdens hun opleiding een nieuwe naam en moeten zich vanaf dat moment aan bepaalde regels houden. Sommigen mogen bepaalde dingen niet meer eten. Ze krijgen tatoeages of littekens op hun wangen of voorhoofd. Zo zien anderen meteen bij welke god of godin deze priester of priesteres hoort. 

Waar

Waar wonen voodoo gelovigen?

De meeste voodoo-aanhangers wonen in West-Afrika, op Haïti en andere eilanden in het Caribische gebied, in de Verenigde Staten en in Zuid-Amerika. Ze vormen niet één groep: ze spreken verschillende talen, hebben allerlei nationaliteiten en kunnen ook verschillende gewoonten hebben. 

Eigen manier
Iedereen beleefd voodoo op zijn eigen manier. Er zijn bijvoorbeeld mensen die aan voodoo doen, maar tegelijk moslim of christen zijn.Op de hele wereld zijn er wel 60 miljoen mensen bezig met voodoo. Dat is een schatting, want officiële cijfers zijn er niet. Voor veel voodoo-gelovigen is het moeilijk om eerlijk te zeggen dat ze aan voodoo doen. Ze zijn bang voor negatieve reacties. 

Hoodoo
Voodoo op Haïti heet ook wel ‘hoodoo’. Dit om het verschil met de West-Afrikaanse vorm van de godsdienst aan te geven. Eén van die verschillen is dat er op Haïti boeken worden geschreven met informatie over kruidenmengsels en het brouwen van drankjes. Ook staat in de boeken wanneer en hoe geneeskrachtige kruiden geplukt moeten worden en hoeveel ervoor betaald moet worden zodat de natuurgeesten niet boos worden. 

Winti
Er zijn mensen die een geloof hebben dat op voodoo lijkt. Zelf zullen ze dat nooit zo noemen omdat bij voodoo vaak aan zwarte magie en slechte dingen wordt gedacht. Voorbeelden van zulke geloven zijn winti,  candomblé en santería.
Winti komt vooral voor in Suriname, maar ook bij Surinamers die in Nederland wonen. Candomblé vinden we vooral in Brazilië en santería-gelovigen vinden we op het eiland Cuba.

Briesje
Surinaamse winti-aanhangers geloven, net als voodoo-gelovigen, in geesten en voorouders. In plaats van dat ze door een voodoo, een geest, in trance raken, neemt een winti, een wind, bezit van hun geest en lichaam. Want zo voelt het volgens winti-gelovigen als er een geest in de buurt is. Alsof er een briesje blaast.

Kabras en yeyes
De rol van priesters wordt in het winti geloof vervuld door de loekoeman (ziener) en de abonuman (diegene die de ceremonies leidt).
Het is hun taak dat de kabras (zielen van overlevenden) en de yeyes (geesten) rust en vrede hebben.

Waar zijn heilige plaatsen?

De voodoo kent geen plaatsen of plekken die voor de hele geloofsgemeenschap heilig zijn. Wel trekken in Benin veel aanhangers op 10 januari, de nationale Voodoo Dag, naar Ouidah. Op Haïti zijn er gelovigen die op bedevaart gaan. Bijvoorbeeld op 16 juli naar een speciale waterval om de goden die hier in wonen, gunstig te stemmen. 

Tempels
Gezamenlijke ceremonies worden meestal in tempels gehouden. Het ligt eraan voor welke god een ritueel wordt gedaan welke priesters en priesteressen aanwezig zijn. Elke priester of priesteres dient een eigen god of godin. 

Trommelaars
Priesters en priesteressen spelen een grote rol tijdens de dienst. Zij zorgen ervoor dat gelovigen in trance raken, zodat de goden bezit van hun lichamen kunnen nemen en zich kunnen openbaren. Hier zijn dansers, zangers en trommelaars bij nodig. De priesters en priesteressen begrijpen de boodschappen die de goden doorgeven. 

Offerplek
Voodoo-diensten kunnen overal gehouden worden: op straten en pleintjes, maar ook in tempels. Veel gelovigen hebben thuis een eigen altaartje voor hun favoriete god of godin. Daar offeren ze bijvoorbeeld bloemen, parfum of eten. 

Waar komt het woord 'voodoo' vandaan?

Het woord ‘voodoo’ komt van het woord ‘vodun’. Dit is een woord in het Fon, één van de talen die in Benin worden gesproken. Vodun betekent ‘god’, ‘geest’ en ‘mysterie’.