Er kan er maar één het holotype zijn

Nilda Tatipata, 23 november 2021

Wow! Een nieuw dier ontdekt, wat nu? Als een bioloog een nieuwe soort ontdekt, bijvoorbeeld een garnaal, beschrijft hij het holotype in een artikel. Maar wat zijn holotypes precies en waar worden ze voor gebruikt?

Onderdeel van:

Wat is een holotype?

Pepijn Kamminga, collectiebeheerder bij Naturalis, legt uit: “Het holotype is het eerst gevonden exemplaar van de soort, die alle unieke kenmerken goed laat zien. Meestal verzamelen onderzoekers deze. Ze beschrijven de nieuwe soort dan in een wetenschappelijk artikel. Dat artikel beschrijft hoe de soort eruit ziet, hoe je de soort herkent en wat de naam is. Het holotype staat in het artikel als een soort ‘fotomodel’: er worden een heleboel foto’s en/of tekeningen van gemaakt. Dat maakt de beschrijving nog duidelijker.”

Hoe ziet een holotype eruit?

“Pfoe, die vraag kan ik niet beantwoorden! Ieder holotype is uniek. Er is maar één holotype van elke soort. Alle levende soorten die ontdekt zijn door de mens hebben een holotype: elke diersoort, plantensoort, schimmelsoort, bacteriesoort en ga zo maar door. Elke soort ziet er anders uit, dus geen een holotype is hetzelfde,” vertelt Pepijn

Een lade vol met spinnen in potjes met alcohol.
Links: Een lade vol spinnen. Ze worden bewaard in potjes alcohol. Rechts: Het holotype van de spinnensoort Thelephonus dammermanni uit de collectie spinachtigen en veelpotigen.
Vera den Besten I Naturalis | Licentie: CC BY-NC-ND 4.0

Spot jij de holotypen in deze lade vol spinnen?

Rood etiketje

In de verzameling van Naturalis zijn ruim 30.000 holotypen te vinden. “Die zijn allemaal te herkennen aan een rood etiketje” vertelt Rob de Vos, collectiebeheerder van de vlinders. “Dat is handig, want er zijn vaak meer lades met dezelfde vlindersoort. Bijvoorbeeld van de soort Cyme laeta (zie onderaan artikel), daar hebben we er bijna 100 van. Door het rode etiketje zie ik snel welke vlinder het holotype is.”

Waar worden holotypen voor gebruikt?

Rob laat weten dat holotypen vooral belangrijk zijn voor onderzoek naar nieuwe soorten. “Holotypen zijn echte voorbeelden van hoe die soort eruit hoort te zien. Daarmee kun je andere soorten ontdekken. Onderzoekers vragen dan of ik foto’s van een holotype wil maken. Bijvoorbeeld van de achterkant van het achterlijf, de poten of van het kleurpatroon van een vleugel. Dan vergelijken ze de foto met de door hen gevonden vlinder. Ziet die vlinder er anders uit dan het holotype? Grote kans dat het een nieuwe soort is.”

Twee foto's van de geslachtsdelen van vlinders. De rechterfoto verschilt iets van de linker.
Links: Mannelijk geslachtsdeel van de vlindersoort Cyme reticulata. Rechts: Mannelijk geslachtsdeel van de vlindersoort Cyme laeta.
Naturalis Biodiversity Center | Licentie: CC BY-NC-ND 4.0

Zoek de verschillen! Zie jij wat er anders is aan de geslachtsdelen?

Nieuwe soorten ontdekken

“Laatst ontdekte de 18-jarige MBO studente Noortje Looijenga, tijdens een stage bij ons, nog een nieuwe vlindersoort in de vlindercollectie van Naturalis.” vertelt Rob. “We dachten eerst dat het een afwijkend exemplaar van Cyme reticulata was. Ze vergeleek de vlinder met het holotype en ontdekte dat de geslachtsdelen er anders uitzagen. Het bleek een nieuwe soort te zijn. Ze heeft de vlindersoort Cyme laeta genoemd. Laeta betekent kleurrijk in het Latijn, de taal van de wetenschap. Dat past heel goed bij de vlinder, en bij Noortje! De vlinder waarbij Noortje de verschillen ontdekte is nu het holotype voor de vlindersoort Cyme laeta. Die heeft nu ook een rood etiketje gekregen.”

Een opgeprikte vlinder
Vera den Besten I Naturalis | Licentie: CC BY-NC-ND 4.0
Cyme laeta, het holotype exemplaar.
Een lade uit de collectie met opgeprikte vlinders. Elke vlinder heeft een etiketje met de naam erop. Één vlinder heeft een rood etiketje. Dit is het holotype.
Naturalis heeft een heleboel exemplaren van de Cyme reticulata en Cyme laeta. Door het rode etiketje is het holotype van de Cyme laeta snel terug te vinden.
Vera den Besten I Naturalis | Licentie: CC BY-NC-ND 4.0

Is het holotype een mannetje,vrouwtje, kind of een volwassene?

“Het holotype is bijna altijd volwassen,” vertelt Rob de Vos, collectiebeheerder van de vlinders. “Dan zijn de soortkenmerken het beste zichtbaar. Omdat biologen holotypen gebruiken om nieuwe soorten te ontdekken is dat belangrijk. Het maakt niet uit of het een mannetje of een vrouwtje is, dat mag allebei.”

Denk jij dat de mens ook een holotype heeft?

Deze onderzoekers weten hier wel wat van