Poeriem en het verhaal van koningin Ester

Artikel

In dit artikel leggen we uit wat Poeriem is en vertellen het verhaal van een object gerelateerd aan deze feestdag: de Esterrol van Salom Italia.

Koningin Ester
Bij de Joodse feestdag Poeriem, staat het verhaal van koningin Ester centraal. Ze was getrouwd met de koning van het Perzische rijk. Toen ze ontdekte dat zijn minister, Haman, iets tegen Joden aan het bekokstoven was, vertelde ze dit aan de koning. Hij stak er een stokje voor. Zo redde zij haar volk.

Het Hebreeuwse woord ‘poer’ betekent lot. Vandaar dat het ook wel ‘Lotenfeest’ wordt genoemd. Haman trok een lot om te bepalen op welke dag hij zijn snode plan zou gaan uitvoeren.

Tijdens Poeriem wordt de rol van Ester gelezen. Iedere keer als tijdens het lezen ‘Haman’ wordt genoemd, maakt iedereen veel lawaai door te ratelen of te joelen. Zo wordt zijn naam onverstaanbaar.

Salom Italia
Kunstenaar Salom Italia versierde deze Esterrollen op een prachtige manier. Rijke leden van de Portugees-Joodse gemeenschap in Amsterdam bestelden bij hem hun eigen, versierde Esterrollen om tijdens de viering in de synagoge het verhaal mee te kunnen lezen.

Amper 22 jaar oud kwam in 1641 de graveur Salom Italia naar Amsterdam. Amsterdam was hét centrum van de Hebreeuwse boekdrukkunst en Italia kwam hier naartoe om als illustrator en graveur aan de slag te gaan. Hier ontwikkelde Italia in het hoogtepunt van de 17e eeuw een nieuwe, eigenzinnige manier om tekstrollen van het bijbelboek Ester te versieren.

Integratie in Nederland

Salom Italia gebruikte het verhaal uit het boek Ester om uiting te geven aan zijn eigen levensloop, en de identiteit en achtergrond van Spaanse en Portugese Joodse immigranten in Nederland. In een unieke combinatie van rijk gedecoreerde triomfbogen, versierd door de hoofdpersonages uit het verhaal, vignetten met Nederlandse landschapscènes en verhalende illustraties tonen de Esterrollen van Salom Italia de succesvolle integratie van de Joden in hun nieuwe thuisland. In zijn Esterrollen lijken al die verhalen samen te vallen.

‘De manier waarop Salom Italia al die verschillende verhalen en elementen van culturele identiteit in zijn Esterrollen heeft verwerkt, is volstrekt uniek’, zegt Mirjam Knotter, conservator bij het Joods Cultureel Kwartier. ‘Ze tonen de triomf van koningin Ester en het Joodse volk, maar ook zijn eigen triomf als kunstenaar. Het is een goed voorbeeld van integratie, een prachtig kunsthistorisch onderwerp. De Esterrollen vertellen een heel gelaagd verhaal over integratie en culturele identiteit.

Salom Italia, Esterrol ca. 1641. Collectie Joods Museum, Amsterdam

-

Salom Italia, Esterrol ca. 1641. Collectie Joods Museum, Amsterdam